*Hiperaktibitatearen tratamentuak*

Gaur egun umeei laguntza eskeintzeko hiru bide dago: farmakologikoa, psikologikoa eta hezkuntza.


FARMAKOLOGIKOA

Dauden botikarik erabiliena Metilfenidatoa da. Herri bakoitzean izen ezberdinekin saltzen da. Momentuko ondorioak ditu, umeen arreta handitzen da eta mugimendu motorea, berriz, txikitu. Medikamentu honekin arretaren mantentzea lortzeko burmuineko aktibazio maila egokira heltzen da. Kasu batzuetan efektu bikoitzak izaten dira, jan eta lo egiteko gogo falta esaterako.

Baina eragin hauek azkar pasatzen dira, txisarekin batera joaten baitira. Beraz beste pirula bat hartu beharko litzateke.

Medikamentu honen erabilera ona da, baldin eta jarreraren kontrolerako ikasketarekin konbinatzen bada.

Ez da bost urte izan baino lehen ematen, oraindik diagnosia ez delako izaten oso zihurra (kasu gehienetan). Pirula honek ez du dependentziarik sortzen, baina batzutan utzi beharra dago, gorputza efektuari ohitu ahal delako eta horrela eragina galdu.


PSIKOLOGIKOA

Bizitza zaila izan daiteke ume hauentzat ezin dutelako arreta mantendu, jolasak bukatu eta lagunak galtzen dituzte. Oso gogorra da lan bat egiten ahalegin guztiak jarri ezkero, hurrengo egunean eskolara eramaten ahaztea.

Ez da erreza gertatzen frustrazio huei egunez egun aurre egitea. Batzuek kontrako jarrerak hartuz egiten diete aurre, besteei joz, gauzak apurtuz... Beste batzuk barruan gordetzen dituzte inork ez ikusteko txarto sentitzen direla.

Oso zaila da ume hauen guraso izatea. Azken hauek ez dakite zer egin behar duten, eta askok indargabe sentitzen dira.

Batez ere ezinbestekoa da etxeko giroa egonkorra izatea (arauak ez betetzeak kalte batzuk izango ditu), iraunkorra (arauak ez aldatzea) eta aurresangarria (arauak bete edo ez bete baino lehenago egon behar dira ezarrita).

Beste esku-hartze psikologiko batzuk ere badaude:

• Terapia kognitibo- konduktista: ez du laguntzen sentimentuak ezagutzen eta ulertzen, baizik eta zuzenean jarrerak aldatzeko egiten dute lan.
• Gizarte trebetasunei buruzko ikasketa: gizartean moldatzeko trebezi batzuk erakusten diete umeei (txanda errespetatzen, panpinak elkarbanatzen, dudak galdetzen...).
• Laguntza taldeak: interes berdineko pertsonak batzen dira, euren lorpen eta frustrazioak komentatzeko. Gurasoek laguntza handia ikus dezakete bertan.
• Umeen zainketa eta hezkuntzari buruzko irakasketa: Gurasoei bideratutako klaseak dira, euren seme-alaben jarrera kontrolatzen ikasteko.
  

HEZKUNTZA

Ume baten jarrera aldatzeko sistema elementu hauek erabiltzen dituena izan daiteke: saria, zigorra, fitxak eta gertakizunen kontratua.

• Saria: umeak gustoko duen zerbait lortzeko gauzak ondo egingo ditu.
• Zigorra: ez da beti eragingarria izaten, baina umeari gustatzen ez zaion zerbait egitera behartzea lagundu dezake.
• Fitxak: sistema hau puntu positiboak eta negatiboak ematen oinarritzen da izan duen jarrera kontuan hartuz. Puntuen balioa sariengatik aldatzen da.
• Gertakizunen kontratua: umeak aurretiz idatzi behar du zein izango den bere jarrera. Guraso eta seme-alabaren artean adostu behar da, beraz, umeak ere bere jarreraren gainean kontrola izangi du. (12-13 urteko gazteentzat).
  

*Hiperaktibitatea*

Haur hiperaktibitatea jatorri neurologikodun jarreraren nahastea da. Haur biztanleriaren %3tik %5ra bitartean du eragina. Sarriago izaten dute mutilek neskak baino. Ume hiperaktiboen nahasterik garrantzitsuena "arreta falta" izaten da, eta ez uste den bezala "aktibitate motore larregia". Arreta faltak askotan urteetan dirau, bina aktibitate motorea gutxiagotzen ohi da.

Ume hiperaktiboen ezaugarriak: (bereizgarri amankomunak)

1.- ARRETA. Ume hauen ezaugarririk nabarmenena xehetasunetan duen arreta falta da. Inguruko xehetasunetan jartzen duen arreta da eskasena. Etxean ezartzen diren arauak jarraitzeko arazoak izaten dituzte, antolatzeko eta badirudi hitz egiten zaienean entzuten ez dutela.

2.-OLDARKORKERIA . Askotan berehalakotasunez egiten dituzte gauzak ondorioetan pentsatu barik. Geldiezin dago, oinak eta eskuak etengabe mugitzen ditu eta ezin da geldirik eseri. Gehiegi hitz egiten du, beste pertsona bukatu baino lehen erantzuten du.

3.- HIPERAKTIBITATEA: Aktibitate motore larregia dute. Beti mugimenduan daude, korrikan, jauzi egiten dute, inoiz ez dute nahi eskutik hartuta joatea... Gehiegizko mugimenduak ez du helburu zehatzik, ez dute ezer lortzeko egiten.

4.- JARRERA: Beraien jarrera somaezina da, heldugabea, bere adinerako desegokia. Ez dira maltzurrak, baina bai bihurriak. Bortizki jokatzen dute, bai berbaz bai eta fisikoki ere.

5.- IKASKETA: Ume hiperaktiboen gehiengoak ikasketan arazoak izaten ditu. Hauen %40 edo 50ak emaitza baxuak izaten ditu eskolan. Pertzepziozko zailtasunak dituzte, hizki eta marren artean desberdintzea kostatzen zaie, eta zentzuen bitartez jasotzen duten informazioa antolatzeko gaitasun eskasa dute.

6.- DESOBEDIENTZIA: Lehen esan bezala, etxean jartzen diren arauak jarraitzea asko kostatzen zaie. Ume eskatzen zaion kontrakoa egiten ohi du. Gurasoek kondukta patroietan hezitzeko arazoak izaten dituzte.

7.- SENTIMENDUEN EGONKORTASUNA: Aldarte aldaketa gogorrak izaten ditu, ez dute jolasetan galtzea, ez dituzte porrotak onartzen.

Informazio gehiago: hemen

*Down sindromea: bideoa*

Down Sindromearen Feisd fundazioak egindako argazki-aurkezpen batean erakutsitako bideoa.

*Unibertsitate legea eta gaigabetuen kolektiboa*

CERMI (Comité Español de personas con discapacidad) taldearen ustez Espainiar estatuaren senatuak onartu berri duen unibertsiateen lege orokor berria aurrepausu garrantzitsua da pertsona gaigabetuen barneratze prozesuan ikasketa nagusiei dagokienez. Lege honek aldaketa onuragarri anitz ditu.

Alde batetik, ikasle guztien berdintasuna bermatzen du, parte-hartze aktibo eta betea izanik.

Beste alde batetik, tasen salbuespena izango dute.

Azkenik, ailegaerraztasunari begira , proiektu honek dio unibertsitate-eraikin eta instalazioak, espazio birtualak, zerbitsuak, prozedura eta informazio-iturriak barne, pertsona guztientzat eskuraerrazak izan behar direla, inor gaibabezia duela eta, sartzeko, mugitzeko, egoteko, komunikatzeko edota informazioa lortzeko eskubidea ezeztua izan gabe.

*Down sindromea*

Down sindromea arazo genetikoa da, 21. kromosoman dagoen alterazioa hain zuzen ere. Atzerapen mental guztien %25ak down sindromeak osatzen du. Hezkuntzan kontuan hartzeko arazoa da, horregatik hainbat gauza izan behar dira kontuan. Hasieran gurasoei bideratu behar zaie. Argitu behar da hasiera geldoa dela, eta batzuetan aurrerapenak nabariak badira ere, batzuetan geldialdia izango dela. Garapenerako laguntza jarrera batek:

- bitartekoak eta potentzialtasunak azpimarratu behar ditu, eta ez mugapenak.
- ez du gehiegi babestu behar eta ez du izan behar haur izaten jarraitzeko joera.
- ez du pertsona ordeztu behar besteen ordez aukeratuz edo antolatuz.
- akatsak egiten uzteak ikaskuntza laguntzen du.
- pertsona bere osotasunean hartu behar du eta ez du defizitarekin bakarrik identifikatu behar.
- eskuhartzea indartuko duten denbora eta erritmoa errespetatu behar ditu eta ez du aurreratu behar.
- bere ulermen-gaitasunaren mailan mundua ulergarri izan dadin saiatu behar du eta ez du aurrez suposatu behar ezin dutela ulertu, aitzitik, sarbiderako estrategiak bilatu behar ditu.
- komunikazioa onartu eta sustatu behar du inguruarekiko elkarreragina estulatzeko (buruaren, besoen eta eskuen mugimenduak artikulaziorako behar direnak baino lehenago kontrolatzen dituzte). Komunikatzeko saiakera guztiak baloratu eta interpretatu behar dira. Helduak bi kode, elkarren osagarri direnak, erabil ditzake (hitzezkoa eta keinuen bidezkoa).

*Autimoari buruzko azalpenezko bideoa*

Hezkuntza bereziaren barnean jorratu dudan lehenengo gaia autismoa izan da. Arlo honi buruzko informazio asko dago. Autismoaren estatistikak oso garrantzitsuak dira arazoaren magnitudea jakiteko. Bideo honek esaldi batzuk erabiltzen ditu nolabait arazoa azaltzeko eta estatistikak aurkezteko. Hau da esaten duena:

Autismoa: epidemia isila

Autismoak ume generazio oso baten burmuin eta arimak jaten ari da. Autismoa nahasmen biologiko eta neurologiakoa da ondorio psikologikoekin, komunikazio, giza- eta pentsamendu trebetasunetan eraginak izan ditzakeena. 1970. urtean autismoa ez zen oso ohikoa, 10.000 umetatik batek bakarrik jasaten baitzuen. 1992tik datu hau era larrian handitu da munduaren herrialde guztietan. Estatu Batuetako gobernuaren esanetan gaur egun 166 umeetatik bat autista da. Ecuadorren uste da gutxienez 50.000 ume autista daudela. Bost autistetatik lau umeak dira. Askotan autismoak ume bikiei jotzen die, batzutan familia berean ume autista bat baino gehiago egonez.

Autismoak ez du bizitza laburtzen, hala ere arazo hau jasaten duten askok errakuntzaz instituzio psikiatrikoetan bukatzen dute. Inork ez du zergaitia ezagutzen. Inork ez du irtenbidea ezagutzen. Nahasgarria gertatzen den datu bat da umeak normatzat hartzen direla bi urte dituzten arte. Eta gero autismoa agertzen da.

Autismoa umeen ezgaitasun ohikoena bihurtzen ari da. Autismoak zure auzokidearen semeari edoota zure alabaren klaseko bati jo liezaioke. Baina berri onak daude... Estrategia berriak sortzen ari dira eta lehen ezinezkoak ziruditen aurrerapenak egiten ari dira ume autistek. Eta euren seme-alabak gizartean barneratuz egiten ari dira.

*Autismoa: tratamentuak*

Hainbat tratamentu sortu dira autismoa gainditzeko. Hala ere, ez dago bakar bat ere autismoa guztiz ezabatzen duena. Modu ugari daude autismoaren ondoriozko baldintzak aldatzeko. Erabiliena "kondukta modifikazioa" deitzen dena da eta atentzioa kontrolatzea du helburu nagusitzat. Ondoren zerrendatuko ditut metodorik erabilienak, baina argitu beharra dago ez dela bat edo beste orokorrean gomendatzen; ume bakoitzaren kasua aztertu behar da eta horren arabera tratamendua ezarri:

a) Jokabidearen Terapia (Terapia Conductual): Lovaas metodoa izenez ere ezagutua. Konduktismoan oinarritua dago. Trebetasunak sari eta zigorraren bitartez irakasten dira.

b) TEACCH: Hitzak edo kontzeptuak adierazten duten irudi eta sinboloen bidezko ikus-komunikazioan oinarritzen da, eta gehien bat erabilia izan da hezkuntza mailan umeek atentzioa eta kontrola jadanik finkatua dutenean.

c) PECS (Picture Exchange Comunication System): Irakur-idatzizko eta ikus-metoa daukagu hau, Estatu Batuetako zenbait estatutan arrakasta handiz erabilia izan dena.

d) Kimiko/Farmakoa: medikamentuak dira. Neurologo pediatra bati galdetu beharra dago eta berarekin batera haurrarentzako tratamenturik hoberena aurkitu.

e) Gluten eta Caseinarik gabeko dieta: konposizio hauek dituzten jakiak ezabatzean datza, gehienak ogirinan eta esnekietan. Nahiz eta emaitza onak kasu batzutan baino ez izan, frogatzeko tratamentu ona da ez baitauka ondoriorik.

f) Vitaminosis-a: umeari bitamina batzuk ematean datza. Ikasketa batzuk argitu dutenez autismodun ume batzuk bitamina faltak dituzte. Normalean B bitaminak izaten dira.

g) Doman, Afalse edo Filadelfia: garapen psikomotorea ondo badauka ez da beharrezkoa. Arazo neuromotoreak zutenentzat sortua izan zen.

h) Tomatis eta Berard metodoak: entzutezko irakaskuntzan oinarritzen da eta ,horrela, bide berriak sortu umearen burmuinean.